Franja

ῥόδον, τό, ajol. βρόδον [Et. iz ϝρόδον orient. izvora; lat. rosa iz gršk. (s iz d)] roža.

σῶς (σῶος), ὁ, ἡ, σῶν [Et. σῶος iz τϝω-ϝος, σάος iz τϝα-ϝος, kor. tewā, gl. σῶμα. – Obl. acc. sg. σῶν, pl. nom. σῷ, σᾶ d, acc. σῶς, σᾶ; ep. ion. σάος 2, comp. σαώτερος in σόος, fem. σόη, neutr. pl. σόα]. 1. zdrav, nepoškodovan, cel, živ, rešen. 2. gotov ὄλεθρος.

τυγχάνω [fut. τεύξομαι, aor. ἔτυχον, pf. τετύχηκα, ep. aor. (ἐ) τύχησα, τύχον, cj. 1 sg. τύχωμι, 3 sg. τύχῃσι, pt. τυχήσας, ion. pf. τέτευχα, plpf. 3 sg. ἐτετεύχεε, NT pf. τέτυχα] 1. a) zadenem (s strelom) τινά, τινός; pren. zadenem, pogodim resnico (zmisel, mnenje), τύχοιμι ἂν εἰπών bi pač prav imenoval, εἰ μή τι καιροῦ τυγχάνω ako ne pogodim resnice (= ako kaj neprimernega rečem); b) naletim, zadenem na kaj, srečam koga, snidem se s kom τινός; c) imam srečo, dosežem svoj namen, posreči se mi, ὅς κε τύχῃ komur se posreči, καὶ ἄγαν εἰ τύχοιμεν celo v najugodnejšem slučaju, οὐκ ἐτύχησεν ἑλίξας ni se mu posrečila vožnja (okrog stebra), χάρις, ἥνπερ τυγχάνων ὑπεσχόμην zahvala, katero sem obljubil, ako se mi to posreči; τυχών komur se je kaj posrečilo, kdor je imel uspeh; τῆς βουλήσεως ugodim želji, ὁ τυχὼν τῆς γνώμης kdor je prodrl s svojim mnenjem; (οἱ δ' ἄλλοι ἐτάξαντο) ὡς ἕκαστοι ἔτυχον kakor je (pač) vsak mogel, ὁπόθεν τύχοιεν odkoder je vsak mogel; d) (slučajno) dosežem, dobim kaj, deležen sem česa νόστου, συγγνώμης; βίης silo mi dela kdo, posili me; τινός τινος dobim kaj od koga, τί τινος, ἐκ, παρά, ὑπό, πρός τινος; ὁποίων τινῶν ἡμῶν ἔτυχον kakšne ljudi (neki) so v nas našli = kako smo se nasproti njim obnašali; ὅτι ἂν τύχωσιν, τοῦτο λέγουσιν kar jim ravno pride na misel, ὅτι ἂν τύχωσιν, τοῦτο πράξουσι kakor ravno pride = popolnoma bodo prepuščeni slepi sreči. 2. intr. a) nahajam se (sem) slučajno kje, μὴ σύ γε κεῖθι τύχοις, ὅτε da ne bi bil slučajno ravno tedaj tam, kadar, εἴπερ τε τύχῃσι μάλα σχεδόν ako je ravno (slučajno) zelo blizu, νῦν δ' ἀγροῖσι τυγχάνει nahaja se ravno sedaj na deželi, ὅπου ἐτύγχανεν ἕκαστος kjer se je ravno vsak nahajal; pf. razprostiram se, raztezam se, ležim πέτρη, πρών; ὁ τυχών katerikoli, katerisibodi, navaden (preprost) človek, majhen δύναμις NT, οἱ τυχόντες navadni ljudje, ljud(stvo); οὐδὲ γὰρ ὧν ἔτυχ' ἦν ni bil navaden človek; pogosto se veže τυγχάνω s part., ki izraža glavno dejanje, dočim se τυγχάνω prevaja z adverbi: slučajno, ravno, morda; n. pr. ἔπος τι τυγχάνει βαλών slučajno (ravno) je izgovoril (prevzetno) besedo, τὰ νοέων τυγχάνω kar ravno mislim, ὁ παῖς ἐτύγχανε καλὸς ὤν naključilo se je, da je bil tisti deček lep; včasih se mora part. dostaviti: τυγχάνει ἔνδον(sc. ὤν) ravno je notri; b) pridem komu v delež, doletim koga πολλά μοι ἔτυχε, σοὶ φόνος ἐξ ἐμέθεν τεύξεται zadela te bo smrt od moje roke; c) nav. impers. slučajno se kaj zgodi, pripeti se, naključi se, primeri se, ἡνίκ' ἂν τύχῃ kadar se ravno naključi, ὅπως ἐτύχομεν kakor se nam je ravno naključilo, kakor smo ravno mogli, ὡς ἔτυχεν kakor je ravno naneslo; ἂν οὕτω τύχῃ če tako nanese, morda, ὁπότε τύχοι včasih, εἰ τύχοι ako se primeri, morebiti, morda, na primer; pt. τυχόν slučajno, morda, morebiti.

ὑπ-άρχω [fut. ὑπάρξω, pt. pf. pass. ion. ὑπαργμένος] 1. začnem, pričnem, dam prvi povod, sem prvi, ἀδικίης prvi delam krivico, τινός, τί, τινί s čim, τινὰ ἄδικα ποιῶν storim komu prvi krivico; οἷσπερ καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι ὑπῆρξαν s čimer (t. j. krivičnim ravnanjem) so tudi L. začeli; pass. ὑπῆρκτο αὐτοῦ začelo se je bilo s tem (z gradbo) že prej; τὰ ἐκ πατρὸς εἰς ὑμᾶς ὑπηργμένα kar je storil moj oče za vas. 2. a) izviram, nastanem, pridem komu v delež, zadenem koga εὔνοια παρά τινος, κλαύμαθ' ὑπάρξει τοῖς ἄγουσιν kazen bo zadela, πᾶσι ὑπάρχει τὸ μισεῖσθαι; b) sem, nahajam se, sem pri rokah (na razpolago), obstojim, sem gotov (pripravljen), τοιούτων ὑπαρχόντων dasi obstoje taki razlogi; ἃ δ' ὑπάρξαι δεῖ παρ' ὑμῶν za kar morate vi poskrbeti; τοὺς ὑπάρχοντας ἕκαστοι πολίτας vsak svoje državljane, προποιηθεῖσαι ὑπῆρχον bile so na razpolago, ker so bile prej zgrajene, τὰ δ' ἄλλα ὑπάρχει ostalo je izgotovljeno; pogosto = εἶναι: βέλτιστον ὑπάρχει, εὐμάρεια πόρου ὑπάρχει; τῷ χωρίῳ zapovedujem, vladam; c) sem koristen (naklonjen), sem na uslugo, pomagam komu τινί, χρείαν donašam korist; pt. ὑπάρχων pričujoč, sedanji, obstoječ, pri rokah; τὰ ὑπάρχοντα kar imam, imetje, premoženje NT; sredstva, (ugodne) razmere; pass. τὰ παρὰ τῶν θεῶν ἡμῖν ὑπηργμένα to, kar se nam je od bogov podelilo. 3. impers. ὑπάρχει (μοι) tako je, mogoče je, dovoljeno (mi) je, imam, pripade mi kaj, doleti me, v moji moči (oblasti) je, οὐχ ὑπάρχει εἰδέναι ni mogoče vedeti, ὑπάρχει σε μὴ γνῶναί τινα tako je, da te nihče ne pozna, ὡς ὑπῆρχε kakor je bilo ravno mogoče, ὡς ὑπάρχον μοι ker mi je bilo mogoče; ὑπάρχον ὑμῖν πολεμεῖν ker se morete (smete) vojskovati; s pt. ἐθέλοντας ὑπάρχειν = ἐθέλειν; slično: εἰδότας, ἐγνωσμένους; z inf. ἐπιχώριον εἶναι ὑπῆρχε navada je bila v oni deželi.

ὑπέρ, v anastrofi ὕπερ, ep. ὑπείρ [Et. sor. ὑπό, ὑπέρα; nem. (der) obere, lat. super, supernus (iz s + upero-)] A adv. poet. v obrambo (sc. γῆς Sof. Ant. 518); še več, še bolj (NT 2 Kor. 11. 23). B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje kam? in kje? a) črez, nad, na στέρνον ὑπὲρ μαζοῖο, οἱ Σικελοὶ οἱ ὑπὲρ τῶν ἄκρων na višinah, τὸ οὖρος τὸ ὑπὲρ τῆς Τεγέης ki se dviga nad Tegejo, στῆ δ' ὑπὲρ κεφαλῆς nad glavo (pri glavi), χιτωνίσκους ἐνδεδύκεσαν ὑπὲρ γονάτων nad koleni so bili oblečeni v; b) onkraj, onostran ὑπὲρ πόντου, ὑπὲρ Χερρονήσου. 2. pren. a) za, v obrambo, v korist ὑπὲρ νεῶν τεῖχος ποιήσασθαι, μάχομαι, κινδυνεύω, βοηθέω, θνῄσκω, λέγω ὑπέρ τινος, ἐκατόμβην ῥέζω ὑπέρ τινος; εἰμὶ ὑπέρ τινος sem na strani koga NT; b) namesto (v imenu) koga ἀποκρίνομαι, ἐρωτάω, προλέγω, αἰσχύνομαι ὑπέρ τινος; c) zavoljo, zaradi αἰτιᾶται ἐμὲ ὑπὲρ τὸῦ πολέμου, εὐδαιμονίζω τινὰ ὑπέρ τινος, φοβέομαι, φροντίζω, δίκαν δίδωμι ὑπέρ τινος; d) pri λίσσομαι ὑπέρ τινος; ὑπὲρ τοῦ z inf.: zato, da; e) (= περί) o αἴσχε' ἀκούω ὑπὲρ σέθεν, διαλέγομαι ὑπέρ τινος, τὰ λεγόμενα ὑπέρ τινος; f) bolj nego, nad τὰν ἔκπαγλα τιμᾷς ὑπὲρ πασᾶν πόλεων. II. z acc. nad, preko, črez, onkraj 1. kraj.: ὑπείρ ἅλα κίδναται ἠώς, ὑπὲρ ὦμον ἀριστερὸν ἤλυθ' ἀκωκή; βαδίζω ὑπὲρ Πύλας, ὑπὲρ γῆν nad zemljo, οἰκέω ὑπὲρ Ἑλλήσποντον. 2. čas.: ὑπὲρ τὰ στρατεύσιμα ἔτη γέγονα prekoračil sem leta, ki so vojaščini podvržena; včasih = pred ὁ ὑπὲρ τὰ Μηδικὰ πόλεμος. 3. pri določilih mere in pri števnikih: a) črez, nad, več (bolj) nego, ὑπὲρ δύναμιν črez moč, ὁ φιλῶν πατέρα ὑπὲρ ἐμέ bolj kot mene NT, ὑπέρ ἄνθρωπον φρονέω več si domišljam nego bi si kot človek smel, ὄνομα ὑπὲρ τοὺς πολλοὺς ἔχω imam ime, ki nadkriljuje druge; εἴ τι ὑπὲρ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἀκούει ako kaj sliši, kar presega njegove zmožnosti (moči); ἔπεσον ὑπὲρ διακοσίους ἄνδρας padlo je nad dvesto mož, ὑπὲρ ἥμισυ nad polovico; b) proti: ὑπὲρ μοῖραν (μόρον, αἶσαν) proti usodi (zoper usodo), ὑπὲρ θεόν proti božji volji, ὑπὲρ τὴν ἀξίαν proti zaslugi, ὑπὲρ τὴν ἐλπίδα proti pričakovanju.

ὑπό, v anastrofi ὕπο, ep. poet. tudi ὑπαί [Et. lat. sub, got. uf, nem. ob (n. pr. Ob-dach)] A adv. spodaj, τοὺς δ' ἄρ' ὑπὸ τρόμος εἶλεν (spodaj, t. j. v nogah), pod njimi ὑπὸ δ' ἡμίονοι ταλάεργοι. B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje odkod? (in kje?): pod, izpod, ἵππους λύω ὑπὸ ζυγοῦ izprežem, λύομαι ὑπ' ἀρνειοῦ, νεκρὸν ὑπ' Αἴαντος ἐρύω iztrgam iz rok, ὑπὸ χθονός pod zemljo, τὰ ὑπὸ τῆς γῆς kar je pod zemljo, ῥέει κρήνη ὑπὸ σπείους teče iz(pod) votline, τὸν μοχλὸν ὑπὸ σποδοῦ ἔλασα pod (v) žerjavico. 2. pren. se rabi pri osebah, katere kaj povzročijo: a) tako zlasti pri pasivu in pri glagolih pasivnega pomena (= lat. ab): od, po δάμναμαι, ἀποθνῄσκω, ἀπόλλυμαι, πίπτω ὑπό τινος itd., φοβέομαι (φεύγω) ὑπό τινος bežim pred kom, ἐκπίπτω, ἀνίσταμαι ὑπό τινος izžene me kdo, prisili me kdo, da se izselim, ὡς διάκειμαι ὑπὸ τῆς νόσου kako me je bolezen zdelala, πράγματα ἔχω ὑπό τινος nadleguje me kdo, ὁ τούτων κύριος καταστὰς ὑφ' ὑμῶν ki ste ga vi postavili za gospodarja; δίκην δίδωμι ὑπό τινος kaznuje me kdo, εὖ ἀκούω ὑπό τινος na dobrem glasu sem pri kom; b) vzročno: iz, vsled, zaradi, od: νῆες κονάβησαν ὑπ' ἀυσάντων Ἀχαιῶν vsled kričanja Ahajcev, ὑφ' ἡδονῆς od (iz) veselja, ὑπὸ λύπης vsled (od) žalosti, ὑπὸ φόβου iz (od) strahu, ὑπ' ἀναισχυντίας iz nesramnosti, ὑπὸ ἀπειρίας zaradi premajhne izkušnje, ὑπὸ ταύτης τῆς ἀσχολίας zaradi teh opravkov, οὐκ ἐμῶν ὑπ' ἀγγέλων πορεύεται ne prihaja na moje povelje; c) izraža spremne okoliščine: pod, med, ὑπ' αὐλητρίδων (αὐλῶν) med glasom piščalk, ἐστρατεύετο ὑπὸ συρίγγων, ὑπὸ βροντῆς med gromom, ὑπὸ πομπής ἐξάγω v slovesnem izprevodu, ὑπ' εὐκλείας ἀποθνῄσκω na dobrem glasu (slavno), ὑπὸ μαστίγων pod biči, pod vplivom bičev. II. z dat. 1. krajevno a) na vprašanje kje?: pod ὑπό θάμνῳ κατάκειμαι, μάρναμαι ὑπὸ τείχει, ὑπὸ Ἰλίῳ pod zidovjem Ilija, εὕδω ὑπὸ πέτρῃ, ἔχω ὑπὸ τῷ ἱματίῳ, ὑπὸ Τμώλῳ na vznožju Tmola, οἱ ὑπὸ τοῖς ἅρμασιν ἵπποι (v voz) vpreženi konji; b) pri glagolih premikanja, na vprašanje kam?: τίθημι ὑπ' αἰθούσῃ postavim na mostovž, Σαρπηδόνα εἶσαν ὑπὸ φηγῷ pod bukev, κατακρύπτω ὑπὸ κόλπω, ἔζευξαν ὑφ' ἅρμασιν v (pred) voz, πίπτω ὑπὸ τῷ ἵππῳ pod konja. 2. pren. a) pod oblastjo, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ' αὐτῷ narod mu je bil podložen, ὑφ' ἡνιόχῳ pod vodstvom voznika, εἰμὶ ὑπό τινι sem komu podložen, ἔχω ὑπ' ἐμαυτῷ imam v svoji oblasti, στρατεύομαι ὑπό τινι služim (kot vojak) pod vodstvom koga, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, ποιοῦμαι ὑπ' ἐμαυτῷ spravim pod svojo oblast, podjarmim si, ὑπὸ παιδοτρίβῃ ἀγαθῷ pod varstvom dobrega vzgojitelja; b) = ὑπό z gen.: od, po, vsled, zaradi δάμναμαι ὑπὸ δουρί (ὑπὸ χερσί τινος), Ἀτρείδεω ὑπὸ χερσίν pod Atridovimi udarci, slično τυπεὶς ὑπὸ δουρί, ὑπ' Ἀτρείδῃ πότμον ἀναπλήσαντες, κτεινόμενος ὑπὸ Πατρόκλῳ, ἐφόβηθεν ὑφ' Ἕκτορι so bežali pred Hektorjem, παῖδα τίκτω ὑπό τινι rodim s kom, ὁρμηθέντες ὑπὸ πληγῇσιν gnani od udarcev; c) ὑπὸ σκότῳ v temi, ὑπ' ἀμύμονι πομπῇ pod varnim spremstvom. III. z acc. 1. krajevno (na vprašanje kam? in kje?): pod, tja … pod, ὑπὸ Τροίην ἦλθον prišel sem pod (v) Trojo, εἶμι ὑπὸ γαῖαν grem pod zemljo, ὑπ' αὐγὰς ἠελίοιο pod solnčnimi žarki, podnevi; pred ὑπάγω ὑπὸ τὸν δῆμον, ὑπὸ δικαστήριον ἄγω; ὑπὸ τὸν Κιθαίρωνα ναός ἐστιν pod K., ὁ ὑπὸ γῆν χρυσός. 2. pren. pod oblast (jo), pod varstvo (m), pod zaščito, ὑπ' ἐμαυτὸν ποιοῦμαι spravim pod svojo oblast, podvržem si, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, εἰμὶ ὑπὸ βασιλέα sem pod oblastjo kralja, οἱ ὑπό τινα podložniki, οἱ ὑπό τινα ὑπάρχοντες podpoveljniki; εἰμὶ ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατόν sem pod varstvom pehote, slično καταφεύγω ὑπὸ τὸν στρατόν pribežim pod varstvo vojske (na suhem). 3. časovno: pod, proti, ob, ὑπὸ νύκτα pod noč, proti noči, ponoči, ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους, ob istem času, ὑπὸ τὰς ἡμέρας ἐκείνας one dni, ὑπὸ τὴν κατάλυσιν τοῦ πολέμου kratko pred sklepom miru; ὑπὸ τὸν σεισμόν ob času potresa, πάνθ' ὑπὸ μηνιθμόν dokler se je srdil, ὑπὸ ταῦτα ob tem času. 4. ὑπό τι: nekoliko, nekaj ταῦτ' ἐστὶν ὑπό τι ἄτοπα.

φέρω [Et. lat. fero, ferre; nem. gebären (stvn. beran, nositi), slov. berem, brati, nabiram; lat. fors, feretrum, -fer, fer-tilis; nem. Bahre, Bürde, frucht-bar. – Obl. fut. οἴσω, aor. ἤνεγκα, -ον, pf. ἐνήνοχα, pass. ἐνήνεγμαι, -νεγξαι, -νεγκται, aor. ἠνέχθην, fut. ἐνεχθήσομαι, οἰσθήσομαι, adi. verb. οἰστός, οἰστέος, φερτός; med. fut. οἴσομαι (tudi pass.), aor. ἠνεγκάμην, -όμην, imp. ἐνεγκοῦ – ep. praes. cj. 3 sg. φέρῃσι, imp. 2 pl. φέρτε, inf. φερέμεν, impf. φέρον, iter. φέρεσκε, fut. act. inf. οἰσέμεν; aor. act. ἤνεικα, ἔνεικα, inf. ἐνεικέμεν, ἐνεῖκαι, med. ἠνεικάμην in ἐνεικάμην, aor. mixt. imper. οἶσε, οἰσέτω, οἴσετε, inf. οἰσέμεν(αι) ion. aor. inf. οἶσαι, pass. pf. ἐνήνειγμαι, aor. ἠνείχθην. – vzpor. obl. φορέω, ep. praes. cj. 3 sg. φορέῃσι, inf. φορέειν, φορῆναι, φορήμεναι; impf. φόρεον, iter. φορέεσκε, aor. φόρησε; NT fut. φορέσω, aor. ἐφόρεσα]. I. act. trans. 1. a) nosim, imam na sebi ἱμάτιον, χερμάδιον, ὅπλα sem oborožen, κοῦρον γαστέρι nosim pod srcem, ἄψοφον βάσιν = ἀψόφως βαίνω; b) prinašam, τὶ πρός τινα kaj h komu; pt. φέρων pogosto = s, z: πρέσβεις ἦλθον δῶρα φέροντες z darili, ἦλθον τὰ ὅπλα φέροντες z orožjem; pt. φέρων stoji tudi pogosto za natančni opis dejanja: ἔγχος ἔστησε φέρων prinesel je sulico in jo je postavil, σῖτον παρέθηκε φέρουσα prinesla je jed in jo je postavila pred njega; c) pren. prenašam, pretrpim, vzamem nase λυγρά, κακά, τύχας, τὰς διατριβάς prenašam, ῥᾷστα τὸν βίον, συμφορήν; ἀλγεινῶς, χαλεπῶς φέρω težko prenašam, težko mi dé, žalosten sem, zamerim, nejevoljen sem, tudi z dat. τῷ πολέμῳ, ἐπὶ τῇ πολιορκίῃ; o jedi: prenašam, prebavim ἐσθίουσι πλείω ἢ δύνανται φέρειν. 2. a) (nosim in) premikam, odnesem, odpeljem πόδες μιν ἔφερον, μένος ἰθύς τινος grem naravnost nad koga; o ladji: vozim, pripeljem ἐνθάδε, ἐπὶ πόντον; o vetru: ženem, podim ἄνεμος νῆας (ἄνεμος φέρων ugoden veter); zanesem ἄελλαι ἐπὶ πόντον, podim semtertja ἔνθα καὶ ἔνθα, raznesem πῦρ, odnesem ἔπος; ἅρμα vlečem, vozim, peljem πόλινδε. – pass. α.) meče, zanaša, podi me kdo ἀνέμοις φέρομαι, φέρομαι τῇ ἐπιθυμίᾳ žene (prevzame) me poželenje; β.) padam, tečem, letim πᾶν δ' ἦμαρ φερόμην, ἧκε φέρεσθαι vrgel ga je, da je padel; πόδα προέηκε φέρεσθαι izpustila je nogo, da je padla, ὁμόσε drevim, planem na kaj ἐπί τινι, εἰς, ἐπί τινα, κατὰ τῶν πέτρων zvrnem se (padem) s skale, δρόμῳ πρός τινα v skoku dirjam proti komu; o konju: ἵππος βίᾳ φέρεται uide, uteče; ἐπὶ τῷ ἅρματι vozim se; φυγῇ εἴς τινα bežim h komu, ὅποι γῆς gl. ὅποι; τὸ βέλος διπλάσιον φέρεται sega (nese) dvakrat tako daleč; part. φερόμενος naglo, hitro, urno, nenadoma; φερόμενοι ἐσέπιπτον hitro so napadali, ἥξει φερόμενα τὰ κακά hitro bo prišla nesreča, ᾠχόμην φερόμενος ἀπὸ τῆς ἐλπίδος bil sem nenadoma razočaran; γ.) uspevam, imam uspeh, srečno se iztečem, νόμοι οὐ καλῶς φέρονται slabo se godi zakonom, καλῶς (εὖ) φέρομαι dobro se mi godi, κακῶς φέρομαι slabo je z menoj, slabo se mi godi; b) odnesem, u-, pograbim τεύχεα, ἔναρα, grem si po kaj τεύχεα παρά τινος, φάρμακα; pos. α.) pridobim, več dosežem, μισθόν dobivam plačo, imam korist; β.) ἄγω καὶ φέρω robim in plenim, oropam do golega, zasužnjim; c) α.) nosim kam, pri-, donašam, dajem, δῶρα, plačujem φόρον, μισθόν; ψῆφον glasujem, χάριν izkazujem ljubav, ustrezam, storim kaj komu na ljubo; toda Sof. O. T. 764 χάριν φέρω izkaže se mi milost, hvaležen mi je kdo; pren. prispevam, pripomorem εἴς τι; β.) prinašam vest, sporočam, javljam μῦθον, ἀγγελίαν; φέρεται(lat. fertur) govori se, baje; pos. govorim o čem, pripovedujem, κλέος razširjam; pass. εὖ φέρομαι sem na dobrem glasu; oppos. πονηρῶς φέρομαι sem na slabem glasu; d) α.) nosim, rodim, donašam καρπόν NT, φάρμακα, ὥρια πάντα; abs. ἡ γῆ φέρει zemlja je rodovitna; donašam korist, δόξαν vzbujam mnenje; β.) nosim v sebi; τὸ πᾶν τοῦ πολέμου αἱ νέες φέρουσι odločitev boja je odvisna od ladij; γ.) naredim, povzročim, pripravim τὸ σωθῆναι, κακά, νίκην, πόλεμον vnamem, ὥσπερ τὸ δίκαιον ἔφερε kakor je zahtevala pravičnost. II. act. intr. 1. žene (podi) me kdo, hitim, φέρουσα(sc. ἑαυτήν) ἐνέβαλε νηῒ φιλίῃ z vso silo (naravnost) se je zagnala na prijateljsko ladjo. 2. a) razprostiram se, segam do λιμήν, ležim proti čemu ἡ ἐπὶ θάλασσαν φέρουσα χώρη; b) o potu (tudi brez ὁδός): vodim, peljem kam ὁδὸς φέρει ἐς ἱρόν, αἱ ἐς τὴν πόλιν φέρουσαι πύλαι, ἡ πρὸς ἕω ἐπὶ Σοῦσα φέρει; c) nanašam se na kaj, merim (kažem) na kaj, ἡ γνώμη ἔφερε mnenje je bilo, τοῦ στρατηγοῦ ὁ νόος ἔφερε poveljnik je menil (mislil), da, αἱ γνῶμαι τὸ αὐτὸ ἔφερον so isto mislili; d) sem (služim) za kaj εἰς ἄκεσιν, φέρει ἐς αἰσχύνην sem v (delam) sramoto, τὰ πρὸς τὸ ὑγιαίνειν φέροντα kar pripomore k zdravju; e) τὸ ἐκ θεῶν φέρον božja volja, usoda; f) imper. φέρε prinesi; nav. kot adv. daj(te)! hajdi(te)! urno! kvišku! φερ' εἰπὲ δή μοι daj, povej mi, povej mi no! φέρε ἀκούσω povej (da slišim), φέρε δὴ ἴδωμεν poglejva torej! III. med. 1. od-, prinašam zase (s seboj), ugrabim si, jemljem s seboj, grem si po kaj, οἶνον pijem, zauživam; prinesem s seboj ὕδωρ, ποδάνιπτρα, nosim s seboj φορβήν, σῖτον οἴκοθεν prinesem si z doma, φέρομαί τι ἐν χεροῖν nosim kaj v svojih rokah. 2. pridobivam si, prejemam, imam, dobivam (dosežem) zase δῶρα, δέπας, πλέον več dobim ali dosežem, μάντις πλέον φέρεται je modrejši.

φθινύθω [samo praes. in impf.; iter. φθινύθεσκεν] = φθίνω 1. trans. pokvarim, pokončam, pogubim, uničim, izpijem οἶνον, οἶκον, trapim, mučim κῆρ. 2. intr. ginem, venem, medlim, umiram τοὺς δ' ἔα φθινύθειν; poginem, pogubim se.

χρεών (pt. od χρή) ion. χρεόν 1. pt. abs. ker je potrebno, ker moram, ker je spodobno, primerno, ker smem, τὸ χρεὼν γενέσθαι kar se mora zgoditi, οὐ χρεών česar ne bi smeli; kot adv. ὑμεῖς ἂν οὐ χρεὼν ἄρχοιτε pač nimate pravice vladati. 2. subst. τό indecl. kar je potrebno ali primerno, dolžnost, potreba, usoda, οὐ δ' ἔστι μοίρας τοῦ χρεών τ' ἀπαλλαγή ni mogoče uiti neubežni usodi; χρεών ἐστι = χρή.

ὥρα, ἡ, ion. ὥρη [Et. iz jώρα, slov. jar, jaro žito; nem. Jahr (stvn. jār), heuer (iz hiu jāru), lat. hornus, letošnji (iz hōjōrinos)] vsak po naravnih zakonih določen čas, doba: 1. (τοῦ ἐνιαυτοῦ) doba, letni čas, posebno: ugodni letni čas, ὥρᾳ ἔτους spomladi, poleti, ὥρα χειμῶνος zima; pl. letni časi, leto, περὶ δ' ἔτραπον ὧραι leta so se obrnila, leto se je iznova začelo, περιτελλομέναις ὥραις v teku let, εἰς ὥρας v naslednjem letu. 2. ὧραι a) pri Her. tudi: podnebje, klima, vreme; b) žetev, poljski pridelki. 3. čas, doba, dnevni čas, dan, ura, trenotek, ugoden čas, τῇ ὥρᾳ tekom časa, ἐν τῇ ὥρῃ o pravem času, ἀεὶ εἰς ὥρας vedno o pravem času, t. j. ob času žetve, ὥρα (ἐστί) čas je. 4. človeška doba; pos. cvet življenja, mladost, čas cvetočih let, mladeniška lepota, zrelost, οἱ ἐν ὥρᾳ mladeniči. 5. Ὧραι person. hčerke Zevsa in Temide, boginje letnih časov.

ὡς¹ [Et. sor. lat. sīc, si, nem. so] I. adv. načina in primerjanja: kakor, takorekoč, kot, kakor bi (ako stoji za primerjano besedo, se naglaša ὥς) 1. a) pri primerah; v prejšnjem stavku stoji (ali se more dostaviti): οὕτως, ὧδε, ὥς; kakor πάντα ἀγορευέμεν, ὡς ἐπιτέλλω, διατίθει τὸ χωρίον οὕτως, ὡς ἄξιον ᾖ, ἐκινήθη ἡ ἀγορὰ ὡς κύματα μακρὰ θαλάσσης, ὡς ἂν ἐγὼ εἴπω, (οὕτω) πειθώμεθα πάντες; b) v omejujočih in pogojnih vmesnih stavkih: ὡς λέγουσι kakor pravijo, ὡς ἐμοὶ (δοκεῖ) po mojem mnenju, kakor sodim, ὡς ἀκούω, ὡς ὁρᾶτε; pogosto je v teh stavkih ὡς (z inf. ali acc. c. inf.) = kolikor, ako, če: ὡς μικρὸν μεγάλῳ εἰκάσαι ako (da) primerjamo majhno z velikim; ὡς ἐμὲ εὖ μεμνῆσθαι kolikor (ako) se prav spominjam, ὡς εἰκάσαι kolikor se dá soditi, bržkone, ὡς ἐμοὶ δοκεῖν po moji sodbi, ὡς ἔπος εἰπεῖν, ὡς συνελόντι εἰπεῖν gl. ἔπος in εἰπεῖν; ὡς ἂν εἶναι Ῥοδώπιος za Rodopine razmere; ὡς εὑρίσκειν kolikor najdem (ako preudarjam pri sebi); c) z gen.: ὡς ποδῶν εἶχον kakor hitro so mogli = ὡς εἶχε τάχους ἕκαστος. 2. v zavisnih vprašanjih: kako (= ὅπως): μερμήριζε κατὰ φρένα, ὡς Ἀχιλῆα τιμήσειε. 3. pri adi. in adv. a) pri vzkliku: kako (zelo) ὡς ἀθύμως ἔχετε, ὡς ἄνοον κραδίην ἔχει, ὡς ἡδὺς εἶ, ὡς ὑπερδέδοικά σου kako zelo sem v skrbeh zate! ὥς μοι δέχεται κακὸν ἐκ κακοῦ kako (mi) pač sledi nesreča za nesrečo; θαυμασίως (θαυμαστῶς) ὡς čudo veliko, ὑπερφυῶς ὡς χαίρω prav izredno se veselim; b) pri sup.: kolikor (je) mogoče, kar: ὡς δύναντο ἀδηλότατα kolikor mogoče skrivaj, ὡς δυνατὸν τάχιστα kar najhitreje, ὡς οἷόν τε ἄριστα kolikor mogoče dobro, kar najbolje; ὡς βέλτιστος kolikor mogoče dober, ὡς ἐς ἐλάχιστον = εἰς ὡς ἐλάχιστον, ὡς οἷόν τε μάλιστα πεφυλαγμένως kolikor mogoče previdno; slično: ὡς ἀληθῶς povsem zares, ὡς ἑτέρως popolnoma drugače, ὡς ἐτητύμως prav zares, ὡς ἠπίως prav tiho; c) pri števnikih: približno, okoli, blizu, pri σὺν ἀνθρώποις ὡς εἴκοσι, ὡς τὸ τρίτον μέρος, παῖς ὡς ἑπταετής; ὡς ἕκαστος skoraj vsak, ὡς τὰ πολλά, ὡς (ἐπὶ) τὸ πολύ, ὡς ἐπὶ πλεῖστον večinoma, večji del, navadno. 4. pri subst. in pronom. a) kakor, kot ὡς θεὸν σέβεται, ὡς ταμιείῳ ἐχρῆτο τῷ οἰκήματι, ἐπίσταμαι ὥς τις καὶ ἄλλος μάλιστα tako dobro kot vsak drug; b) (omejujoč) za, po razmerju: ὡς Λακεδαιμόνιος οὐκ ἀδύνατος εἰπεῖν za Lakedajmonca (= kolikor se more od L. pričakovati), πιστός ὡς νομεὺς ἀνήρ kolikor se more zahtevati od pastirja; φρονεῖ γὰρ ὡς γυνὴ μέγα ako pomislimo, da je ženska, μακρὰν γὰρ ὡς γέροντι ὁδὸν προὐστάλης za svojo starost si prehodil dolgo pot, ὡπλισμένοι ὡς ἐν τοῖς ὄρεσιν ἱκανῶς za gorske prebivalce so bili dobro oboroženi; ὡς ἀπ' ὀμμάτων kolikor se more videti, νέος ἦν ὡς ἐν ἄλλῃ πόλει ako sodimo po drugih državah, ὡς ἐμοί za človeka v mojih razmerah, ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν (ὑπαρχόντων) kolikor se dá vsled razmer storiti, ὡς ἐκ τῶνδε pri (v) teh razmerah. 5. pri part. a) da izraža subjektivni vzrok, domnevek ali mnenje: kakor da, češ da, meneč da, ker, s pretvezo (včasih je treba part. dostaviti): ὡς ἂν στρατηγικῷ(sc. ὄντι) kakor da si izkušen vojskovodja, ὡς βουλόμενος kakor bi nameraval, πολλοὶ τὸν θάνατον δεδίασιν ὡς εὖ εἰδότες, ὅτι μέγιστον τῶν κακῶν ἐστιν kakor bi vedeli. Tako stoji tudi pri abs. gen. in acc. ὡς τοὺς θεοὺς κάλλιστα εἰδότας češ da bogovi to najbolje vedo, ὡς οὕτως ἐχόντων = ἡγούμενος, ὅτι οὕτως ἔχει, ἐρώτα ὅ τι βούλει, ὡς τἀληθῆ ἐροῦντός μου prepričan, da ti bom resnico povedal; κτύπος ὡς τειρομένου του kakor od človeka, ki, ὡς μάχης ἐσομένης ker je bil mnenja, da se bo vnela bitka; b) pri part. fut. izraža namen: ὡς ἀποκτενῶν (z namenom) da bi ga umoril, οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς μαχούμενοι; c) namesto ὡς s pt. fut. stoji pogosto ὡς s predlogi: ἀνήγοντο ὡς ἐπὶ ναυμαχίαν = ὡς ναυμαχήσοντες, φρύγανα συνέλεξαν ὡς ἐπὶ πῦρ (da bi si zakurili), κατέλαβε τὴν ἀκρόπολιν ὡς ἐπὶ τυραννίδι da bi se polastil; ἐπέκαμπτες ὡς εἰς κύκλωσιν kakor bi hotel obkoliti, ὡς πρὸς τί kaj misliš, da? ὡς πρὸς τί λέξων kaj da pove? πλεῖν ὡς πρὸς οἶκον da ploveš proti domu. II. veznik 1. v povednih stavkih (= ὅτι) da, γνοῖεν, ὡς δὴ ἐγὼ πολέμοιο πέπαυμαι, οἶσθ', ὡς πρεσβυτέροισιν Ἐρινύες ἀεὶ ἕπονται. 2. v posled. stavkih (= ὥστε): (tako) da z inf. ali acc. c. inf.: ὑψηλὸν δὲ οὕτω δή τι λέγεται τὸ οὖρος, ὡς οὐκ οἷά τε εἶναι ἰδέσθαι; posebno za komp. ἢ ὡς: kakor da bi οἱ ἀκοντισταὶ βραχύτερα ἠκόντιζον ἢ ὡς ἐξικνεῖσθαι. 3. v namernih stavkih: da bi (= ἵνα, ὅπως) βουλὴν ὑποθησόμεθα, ὡς μὴ πάντες ὄλωνται, ἐάσομεν ἕκηλον αὐτόν, ὡς ἂν εἰς ὕπνον πέσῃ. 4. v časovnih stavkih: ko, potem ko, brž ko, dokler: ἄσβεστος δ' ἄρ' ἐνῶρτο γέλως μακάρεσσι θεοῖσιν, ὡς ἴδον Ἥφαιστον ποιπνύοντα, Ἕκτωρ ὡς οὐκ ἔνδον τέτμεν ἄκοιτιν. 5. v vzročnih stavkih: ker, ὡς δὲ ἄρα ko pa torej, ὡς δή češ da, χαίρει μοι ἦτορ, ὥς μου ἀεὶ μέμνησαι; pogosto = kajti: ὡς μᾶλλον ἂν ἕλοιτό με kajti raji bi mene ujel, ὡς οὐκ οἶδα kajti ne vem, ὡς ταῦτ' ἐπίστω δρώμενα kajti vedi, da. 6. v želelnih stavkih: o da bi (= εἴθε, εἰ γάρ): ὡς ἔρις ἔκ τε θεῶν ἔκ τ' ἀνθρώπων ἀπόλοιτο; navadno stoji v zvezi ὡς ὤφελον z inf.: ὡς ὤφελες αὐτόθ' ὀλέσθαι o da bi bil tam poginil!

ὡσ-αύτως (adv. od ὁ αὐτός) pogosto v tmezi: ὣς δ' αὔτως, ὣς δὲ αὔτως, ravno tako, na isti način, enako, tudi; z dat. ὡς δ' αὔτως τῇσι κυσί ravno tako kakor psi, συνεξήκουον ὡσαύτως ἐμοί obenem z menoj.

ὠφελέω [fut. ὠφελήσω itd., fut. pass. ὠφελήσομαι in ὠφεληθήσομαι] 1. act. prihajam na pomoč, pomagam, podpiram, koristim, izkazujem uslugo, pospešujem τινά, poet. τινί, τινά τι koristim komu v čem, εἰς, πρός τι za kaj, μέγιστα zelo, διά τι s čim, οὐδέν nič ne opravim NT; οὐδεὶς ἔρωτος τοῦ δ' ἐφαίνετ' ὠφελῶν nihče mi noče te želje izpolniti. 2. pass. koristi (pomaga) mi kdo, podpira me kdo, dobivam pomoč (dobiček), imam korist (dobiček), ὑπό, πρός τινος od koga, ἀπό, ἔκ τινος od česa; Plut. Arist. 5 obogatim (-éti) na nepošten način πλὴν εἴ τινες ἐκεῖνον λαθόντες ὠφελήθησαν.

ὠφέλιμος 2 in 3 (ὠφέλεια) koristen, ugoden, pospešljiv, prijazen, dobrohoten τινί, ἔς τινα za koga, εἰς, πρός τι za kaj; τὸ ὠφέλιμον korist; Sof. Aj. 1022 πολλοὶ μὲν ἐχθροί, παῦρα δ' ὠφελήσιμα le malo prijateljev.