Franja

εἰρηνεύω živim v miru, mirujem NT.

εἰρήνη, ἡ 1. mir, pomirje, sklep miru. 2. čas miru, počitek, blagor, sreča, ἐπ' εἰρήνης ob miru, εἰρήνην διαπράττομαι, ποιῶ napravljam mir, εἰρήνην ἄγω živim v miru, εἰρήνη γίγνεται mir se sklene.

εἰς, ion. in staroat. ἐς [Et. iz ἐν-ς] I. kot adverb noter; ἐς δ' ἄγε pelji noter,. II. predlog z acc: noter, v izraža smer v notranjost kake stvari (opp. ἐκ) rabi se pa 1. krajevno (na vprašanje kam): v, na, k, proti, do; εἰς τὴν ἀγορήν na ljudski shod, εἰς Ἀγαμέμνονα k Agamemnonu, κατέφυγον εἰς αὐτούς k njim; zlasti se rabi a) pri imenih narodov, kjer stoji narod za deželo: εἰς τοὺς Καρδούχους ἐμβάλλω (v deželo Karduhov), εἰς Πέρσας = εἰς Περσίδα, ἡ εἰς Βοιωτοὺς ὁδός (v Bojotijo); pren. κατέστη εἰς τὴν βασιλείαν nastopil je vlado; b) eliptično z gen.: εἰς Ἀίδαο(sc. οἶκον) v Had, ἀνδρὸς ἐς ἀφνειοῦ v hišo premožnega moža, ἐς πατρὸς ἀπονέεσθαι, ἐς διδασκάλου φοιτῶ v šolo hodim, φέρων ἐς σεωυτοῦ v tvojo hišo, εἰς ἐμαυτοῦ k meni, εἰς Ἀθηναίης v Atenino svetišče; pri Hom. Od. 4. 581 stoji celo ἄψ δ' εἰς Αἰγύπτοιο … στῆσα νέας (dostavi ὕδωρ ali ῥοάς); c) pri glagolih: govoriti, javiti, oglasiti, pojaviti se pomenja εἰς τινα pred kom, vpričo koga: ἀποδῦναι εἰς τὸ φανερὸν vpričo vseh, αἱ ἐς φανερὸν λεγόμεναι αἰτίαι javno povedani razlogi, λέγω εἰς φῶς jasno povem, ἐς πάντας κηρύσσω, ἐς τὸν δῆμον εἶπον; οὐκ ἄγνωστος εἰς τοὺς ἀνθρώπους (med ljudmi, na svetu); d) pri glagolih smeri in premikanja: παρῆσαν εἰς Σάρδεις; tako zlasti brahilog. pri glagolih, ki izražajo le začetek dejanja: τὴν πόλιν ἐξέλιπον εἰς χωρίον ὀχυρόν zapustili so mesto in odšli, εἰς ἀνάγκην κείμεθα prisiljeni smo. 2. časovno: do, v, proti, za: εἰς καιρόν (καλόν) ob pravem času, εἰς τόδε do tega časa, do zdaj, ἐς τί kako dolgo, εἰς ἐμέ do mojega časa, εἰς ἐνιαυτόν na eno leto, v teku leta, ἐς πότε do kedaj, ἐς νύκτα ponoči, ἡ εἰς αὔριον ἡμέρα jutrajšnji dan, οὐκ εἰς μακράν ne za dolgo, kmalu, ἐς τρίτην ἡμέραν tretji dan, οὔτε ἐς τὸ παρεὸν οὔτε ἐς χρόνον niti zdaj, niti v bodoče; εἰς ἀεί za vedno. 3. pren. a) proti (sovražno in prijazno) στρατεύω εἰς τὴν Ἀττικήν, οἱ εἰς Μυτιλήνην πολέμιοι; b) izraža namen: za, k, παιδεύω εἰς ἀρετήν, χρήματα εἰς τὴν στρατιάν, δαπανῶ εἴς τι, ἐπιτήδειος εἴς τι; ἐς τί čemu; εἰς κέρδος τι δρῶ, εἰς τὸ (μή) z inf. = ἵνα (μή); c) glede na, z ozirom na: ἀγαθὸς εἰς πόλεμον; εἰς ἅπαντα, ἐς τὸ πᾶν v vsakem oziru, πόλις μεγίστη εἰς σοφίαν; εἰς ἐμέ kar se mene tiče, glede mene. 4. pomenja mero, vrsto, način itd. εἰς δύναμιν po svojih močeh, ἐς πλῆθος mnogo, ἐς τρίς trikrat, ἐς τὰ μέγιστα prav močno, najbolj; ἐς τὸ ἀκριβὲς εἰπεῖν natančno, εἰς κάλλος primerno, spodobno, εἰς ἀφθονίαν παρέχω = ἀφθόνως. – pri števnikih: okrog, do; distributivno: po: εἰς δύο po dva, εἰς ὀκτώ osem mož drug za drugim, po osem mož.

εἰσ-αγείρω (tudi v tmezi) ep. 1. act. zbiram (notri) v. 2. med. zbiram se, θυμόν (o)hrabrim se, zavem se, osrčim se.

εἰσ-άγω [impf. iter. ἐσάγεσκον, pf. εἰσαγήοχα, ion. aor. med. ἐσαξάμην] 1. act. a) peljem, spravim, puščam noter, δόμον v hišo, Κρήτην na Kreto, ποταμὸν ἐς λίμνην napeljem, ἰατρόν τινι pripeljem, pokličem komu zdravnika; b) uvedem, vpeljem (šege, navade, blago), σῖτον uvažam žito, πόνον povzročam; c) γυναῖκα (tudi med.) oženim se; d) εἰς σπονδάς pripravim, naklonim koga k …; e) τὸν χορόν spravim na oder, δράματα uprizorim, predstavljam, igram, ἐλεεινά mile igre; f) tiram, spravim pred sodišče, (za)tožim, τινά τινος koga zaradi česa, ὡς διαφθείροντα τοὺς νέους da zapeljuje; g) εἰς τοὺς φράτορας vpišem v (javne) listine. 2. med. a) dovedem, pripeljem k sebi, sprejemam, vpeljem (v družbo); b) γυναῖκα oženim se.

εἰσ-ακοντίζω mečem kopje, streljam v, na koga εἴς τινα.

εἰσ-άλλομαι d. m. [aor. ἐσήλατο, inf. -αλέσθαι, ep. ἐσᾶλτο] skačem v (na), zakadim se; vzamem z naskokom τί, εἴς τι; ἐπὶ κρατί μοι πότμος εἰσήλατο usoda je prišla na mojo glavo.

εἰσ-αναβαίνω ep. lezem, popenjam se kam, grem, peljem se gori v ὑπερώιον, Ἴλιον.

εἰσ-ανάγω ep. vodim, peljem koga (gori) v kaj τινά τι.

εἰσ-ανεῖδον def. aor. ep. pogledal sem kvišku v τί.

εἰσάντα adv. ep. nasproti, od obličja do obličja, naravnost v oči, v obraz βλέπω, εἰσάντην poet. na pot.

εἰσ-αράσσω ion. mečem v, na, nazaj; odbijam τινά ἔς τι.

εἰσ-αφίημι pošiljam, puščam v.

εἰσ-αφικάνω, εἰσ-αφικνέομαι d. m., ion. εἰσ-απικνέομαι prihajam, dospem v (kam) τινί, τινά, τί, ἔς τι; dohajam, dosegam τί.

εἰσ-βαίνω [intr. fut. εἰσβήσομαι, aor. εἰσέβην, tr. aor. εἰσέβησα] 1. intr. grem noter, vstopam, prihajam v; vkrcam se εἰς, πρός τι; κακά pridem, zabredem v nesrečo, οἶκτος ἐμοὶ εἰσβαίνει loti se me, obide me. 2. trans. uvajam, spravljam, prinašam, τινά τι koga v kaj.

εἰσ-βάλλω 1. trans. mečem, prinašam, spravljam, ženem, podim v ἔς τι; tudi: βοῦς πόντον v morje; med. spravljam v ladjo, vkrcam (ἐς ναῦν). 2. intr. vdiram kam (v), napadam, vržem se na, naskakujem (mesto) πρός, εἴς τινα; o rekah: tečem v, iztekam se, izlivam se; ἔρημον χῶρον prihajam kam, bližam se.

εἰσ-βιβάζω prinašam, spravljam v, mečem v, puščam iti koga v (ladjo), vkrcam, εἰς ἅρμα posadim na voz.

εἰσ-δέχομαι d. m., ion. ἐσ-δέκομαι sprejemam, spuščam noter εἴς τι, τειχέων, γῆς, οἶκον, τινὰ ὑπόστεγον pod streho, v hišo.

εἰσ-δύνω, εἰσ-δύομαι [aor. εἰσέδυν] 1. grem noter, vderem, smuknem, spustim se (v boj), zajem se ἱμάντες εἰς πόδας, preidem v εἰς ἄλλο ζῷον. 2. obide, prešine, izpreleti me kaj μνήμη κακῶν, pride mi kaj na misel τινί, τινά.

εἴσ-ειμι 1. vnidem, grem noter, pojdem, dospem, vstopim v (na), obiščem εἰς, πρός τι, tudi sam acc.; εἰς τὴν ἀρχήν nastopim vlado, ὀφθαλμούς stopim komu pred oči, ἐς σπονδάς pristopim k zavezi; stopim pred sodnike εἴς τινα, nastopim (kot govornik); τὰ εἰσιόντα kar se jé, jed in pijača. 2. pride mi kaj na misel, obide, izpreleti, prešine me kaj, loti se me kaj ἔλεός με, τινά, τινί, ὅπως.