Franja

δαμάζω, ep. δαμνάω, ep. poet. δάμνημι, δάμναμαι [Et. lat. domare, nem. zähmen (got. tamjan); gršk. še: δμητός, ἀδάματος, δμώς. – Obl. 2 s. med. δαμνᾷ, impf. 3 s. ep. δάμνα, fut. δαμάσω, δαμάω, 3 sg. δαμᾷ in δαμάᾳ, 3 pl. ep. δαμόωσιν, aor. ἐδάμασ(σ)α; med. 3 sg. cj. δαμάσσεται; pf. pass. δέδμημαι; plpf. 3 pl. δεδμήατο; aor. pass. ἐδαμάσθην, ἐδμήθην in ἐδάμην; 3 pl. δάμεν, cj. δαμήω, δαμείω, inf. δαμῆναι, δαμήμεναι] krotim 1. act. a) krotim, strahujem, udomačim, upregam v jarem; b) omožim (deklico s kom τινί); c) obvladam, uženem, premagam, podjarmim, ubijem, slabim, ugonobim, πληγῇσιν bičam, κισσός objemam, oklepam. 2. pass. a) ukrotijo me, podležem (ὑπό) τινι, ὑπό, ἔκ τινος premaga me kdo, pokoravam se; pf. podložen sem, pokoren sem, služim; b) dam se preprositi, vdam se prošnjam; c) oslabim (-eti). 3. med. = act. οἴνῳ φρένας omamim srce z vinom.

δαμαλή-βοτος 2 (βόσκω) poet. kjer se krave (teleta) pasejo.

δατέομαι d. m. (samo prez. in impf.) 1. delim, razdelim, razrežem; μένος Ἄρηος δατέονται so enake srčnosti, bore se z enako hrabrostjo; χθόνα razhodim, razteptam; ἐπισσώτροις s kolesi zdrobim, raztrgam. 2. dodelim (si) kaj, prejmem, uživam.

δέᾰτο [Et. iz δεια-, gl. δῆλος] ep. def. praeter. zdelo se je, da.

δεδίττομαι, ep. δειδίσσομαι d. m. [fut. ep. δειδίξομαι, aor. inf. δειδίξασθαι, pt. δεδιξάμενος] 1. trans. (pre)plašim, strašim, odganjam, odpodim, τινὰ ἀπό τινος. 2. intr. bojim se, plašim se, prestrašim se.

δεῖ³ impers. [δέῃ, δέοι, δεῖν, δέον, impf. ἔδει, fut. δεήσει, aor. ἐδέησε, ion. impf. ἔδεεν] 1. treba je, potrebno je, mora (sme) se; z nikalnico ne sme se, ni potrebno, οὐδὲν δέον dočim, ker, dasi ni (bilo) potrebno, τὸ δέον, τὰ δέοντα kar je potrebno, nujno, primerno, pravilno, dolžnost; εἰς τὸ δέον καθίσταμαι spravim v tir; δέον ἐστί NT = δεῖ. 2. δεῖ τινος manjka česa, nedostaja česa, potrebno je, πολλοῦ, ὀλίγου δεῖ mnogo (malo) manjka, da, δεῖ μοί τινος potrebujem česa; εἰδὼς ἡμᾶς δέον vem, da moramo; εἰς τὸ δέον po potrebi, o pravem času; οὐδὲν δέον brez potrebe. – adv. δεόντως kakor je potreba (prav).

δείδω [Et. kor. dwei, bati se, lat. dīrus, gršk. še δειλός, δεινός, δέος. – Obl. fut. δείσομαι, aor. ἔδεισα, pf. s prez. pom. δέδοικα, δέδια, 1 pl. δέδιμεν, δεδίαμεν, 2 pl. δέδιτε, cj. δεδίῃ, -ωσι, pt. δεδιώς, plpf. ἐδέδισαν; ep. aor. ἔδδεισα, pf. δείδοικα, δείδια, imp. δείδιθι, inf. δειδίμεν, plpf. 3 sg. δείδιε, 3 pl. δείδισαν]. 1. intr. bojim se, strah, groza me je koga, česa; plašim se, v skrbeh sem, περί τινι, περί, ὑπέρ τινος za koga, kaj. 2. trans. bojim se, strah me je koga, spoštujem τινά, τί, θεούς; z inf. pomišljam se, obotavljam se; τὸ δεδιός strah.

δειλιάω bojim se, sem boječ NT.

δειμαίνω (δεῖμα) [samo prez, in impf.] bojim se, sem v strahu, v skrbeh, τί, τινά pred kom, περί, ἀμφί τινι, ὑπέρ τινος za koga.

δεινολογέομαι d. m. (λέγω) ion. silno se pritožujem ὅτι.

δεινός 3 kogar se je treba bati 1. a) častitljiv, vzvišen, spoštovan; b) strašen, grozen, grozovit, (na)gnusen, nevaren, δεινόν ἐστιν prehudo je, preveč je; τὸ δεινόν strah, groza, nezgoda, nesreča, nevarnost, sila; δεινὸν γίγνεται, μή nevarnost preti, bati se je, da; οὐ δεινόν ἐστι, μή ni se bati, da; οὐδὲν δεινοὶ ἔσονται, μὴ βοηθέωσιν ni se treba bati, da ne bi pomagali; δεινὸν ποιοῦμαί τι zamerim, jezim se, čudim se; δεινὸν ἡγοῦμαί τι smatram za nesrečo; δεινόν τι πάσχω trpim kaj strašnega. 2. izreden, čudovit a) silen, mogočen, izvrsten, δεινόν τι κάλλος čudovita lepota; δεινότατος σαυτοῦ ἦσθα samega sebe si daleč prekosil; b) spreten, vešč, sposoben z inf., χρῆσθαι, δεινὸς λέγειν spreten govornik, δεινός τι v čem; c) nezaslišan, strahovit. – adv. δεινῶς strašno, zelo, izredno, δεινῶς φέρω = aegre fero, težko prenašam, ἔχω sem v groznih razmerah.

δεκά-μηνος 2 (μήν) desetmesečen, ἡ αἵρεσις ἦν δεκάμηνος se je izvršila v desetem mesecu po …

δεκατευτήριον, τό (δεκατεύω) prostor, kjer se sprejema carina ali mitnina.

δεννάζω (δέννος) poet. zasramujem, psujem koga, rogam se komu τινά, τί; κακὰ ῥήματα psujem, grdim s sramotilnimi besedami.

δεξιόομαι (δεξιός) d. m. [fut. δεξιώσομαι, aor. ἐδεξιωσάμην, pass. ἐδεξιώθην] (po)dam komu desnico v pozdrav ali slovo, sežem komu v roko, pozdravim koga τινά, poslovim se, δῆμον prosim česa od naroda, potegujem se pri narodu za službo.

δεξιός 3 [Et. iz dek'si-, lat. dexter, slov. desen] 1. desni, na desni roki, strani, na desnem krilu (vojske); ὅπλα NT napadno orožje; τὸ δεξιὸν (κέρας) desno krilo, ἐπὶ δεξιά na desno, δεξιόφιν na desni, ἐκ δεξιῶν na desni NT; ὑπὲρ δεξιῶν na desno nad seboj. – ἡ δεξιά (sc. χείρ) desnica; dogovor (pri katerem si stranki sežeta v roke), obljuba, pogodba; ἐκ δεξιᾶς z desne strani, ἐν δεξιᾷ na desni strani; δεξιὰν διδόναι dati roko (desnico) na kaj; δεξιὰν δοῦναι καὶ λαβεῖν dati in sprejeti obljubo (besedo), zavezati se. 2. srečen, ugoden (o ptičjem letu). 3. vešč, sposoben, spreten, moder.

δέομαι⁴ (med. k δέω ²) d. p. [fut. δεήσομαι, aor. ἐδεήθην, pf. δεδέημαι, ep. δεύομαι] 1. manjka mi česa, nimam česa, sem brez česa, potrebujem, τινός τι koga v čem, οὐδὲν ὑμῶν δέομαι prav nič vas ne potrebujem, τὸ δεῖσθαι potreba, siromaštvo, ubožnost; οἱ δεόμενοί τινος ki želijo s kom govoriti, ki se oglase za avdijenco. 2. želim, prosim, zahtevam τί τινος, παρά τινος, z inf. in acc. c. inf.; τί δεόμενοι ἥκετε; s kakšnim namenom ste prišli?

δέος, δέους, ep. δείους, τό 1. strah, bojazen, skrb; τινός pred kom ali čim; ὑπὸ δείους od strahu; δέος ἴσχετε μηδέν ne dajte se preplašiti; τεθνάναι τῷ δέει τινά umirati od strahu pred; ἀδεὲς δέος δεδιέναι delati si prazen strah; δέος ἐστὶ μή (tudi inf.) bati se je, da. 2. vzrok strahu, nevarnost; ἐπεὶ οὔ τοι ἔπι δέος ker se ti ni nikogar bati.

δέρκομαι d. p. [Et. kor. derk', gledati: δορκάς, δράκων, ὑπόδρα. – Obl. impf. iter. δερκέσκετο, aor. ἔδρακον, pf. s prez. pom. δέδορκα, poet. aor. ἐδέρχθην z akt. pom.] 1. intr. gledam, zrem, pren. živim; ἐμεῦ δερκομένοιο dokler živim; δεδορκώς živeč, zdravih oči; δεινὸν δερκόμενος srditega pogleda; πῦρ δ' ὀφθαλμοῖσι δεδορκώς oči se ognja iskre. 2. trans. vidim, zagledam, opazim, τινά, τί.

δευσο-ποιός 2 (δεύω) ki za stalno pobarva, neizbrisen, neminljiv δόξα; δευσοποιόν τι ἐγγίγνεται vtisne se kaj neizbrisno v srce.