Franja

εἰς, ion. in staroat. ἐς [Et. iz ἐν-ς] I. kot adverb noter; ἐς δ' ἄγε pelji noter,. II. predlog z acc: noter, v izraža smer v notranjost kake stvari (opp. ἐκ) rabi se pa 1. krajevno (na vprašanje kam): v, na, k, proti, do; εἰς τὴν ἀγορήν na ljudski shod, εἰς Ἀγαμέμνονα k Agamemnonu, κατέφυγον εἰς αὐτούς k njim; zlasti se rabi a) pri imenih narodov, kjer stoji narod za deželo: εἰς τοὺς Καρδούχους ἐμβάλλω (v deželo Karduhov), εἰς Πέρσας = εἰς Περσίδα, ἡ εἰς Βοιωτοὺς ὁδός (v Bojotijo); pren. κατέστη εἰς τὴν βασιλείαν nastopil je vlado; b) eliptično z gen.: εἰς Ἀίδαο(sc. οἶκον) v Had, ἀνδρὸς ἐς ἀφνειοῦ v hišo premožnega moža, ἐς πατρὸς ἀπονέεσθαι, ἐς διδασκάλου φοιτῶ v šolo hodim, φέρων ἐς σεωυτοῦ v tvojo hišo, εἰς ἐμαυτοῦ k meni, εἰς Ἀθηναίης v Atenino svetišče; pri Hom. Od. 4. 581 stoji celo ἄψ δ' εἰς Αἰγύπτοιο … στῆσα νέας (dostavi ὕδωρ ali ῥοάς); c) pri glagolih: govoriti, javiti, oglasiti, pojaviti se pomenja εἰς τινα pred kom, vpričo koga: ἀποδῦναι εἰς τὸ φανερὸν vpričo vseh, αἱ ἐς φανερὸν λεγόμεναι αἰτίαι javno povedani razlogi, λέγω εἰς φῶς jasno povem, ἐς πάντας κηρύσσω, ἐς τὸν δῆμον εἶπον; οὐκ ἄγνωστος εἰς τοὺς ἀνθρώπους (med ljudmi, na svetu); d) pri glagolih smeri in premikanja: παρῆσαν εἰς Σάρδεις; tako zlasti brahilog. pri glagolih, ki izražajo le začetek dejanja: τὴν πόλιν ἐξέλιπον εἰς χωρίον ὀχυρόν zapustili so mesto in odšli, εἰς ἀνάγκην κείμεθα prisiljeni smo. 2. časovno: do, v, proti, za: εἰς καιρόν (καλόν) ob pravem času, εἰς τόδε do tega časa, do zdaj, ἐς τί kako dolgo, εἰς ἐμέ do mojega časa, εἰς ἐνιαυτόν na eno leto, v teku leta, ἐς πότε do kedaj, ἐς νύκτα ponoči, ἡ εἰς αὔριον ἡμέρα jutrajšnji dan, οὐκ εἰς μακράν ne za dolgo, kmalu, ἐς τρίτην ἡμέραν tretji dan, οὔτε ἐς τὸ παρεὸν οὔτε ἐς χρόνον niti zdaj, niti v bodoče; εἰς ἀεί za vedno. 3. pren. a) proti (sovražno in prijazno) στρατεύω εἰς τὴν Ἀττικήν, οἱ εἰς Μυτιλήνην πολέμιοι; b) izraža namen: za, k, παιδεύω εἰς ἀρετήν, χρήματα εἰς τὴν στρατιάν, δαπανῶ εἴς τι, ἐπιτήδειος εἴς τι; ἐς τί čemu; εἰς κέρδος τι δρῶ, εἰς τὸ (μή) z inf. = ἵνα (μή); c) glede na, z ozirom na: ἀγαθὸς εἰς πόλεμον; εἰς ἅπαντα, ἐς τὸ πᾶν v vsakem oziru, πόλις μεγίστη εἰς σοφίαν; εἰς ἐμέ kar se mene tiče, glede mene. 4. pomenja mero, vrsto, način itd. εἰς δύναμιν po svojih močeh, ἐς πλῆθος mnogo, ἐς τρίς trikrat, ἐς τὰ μέγιστα prav močno, najbolj; ἐς τὸ ἀκριβὲς εἰπεῖν natančno, εἰς κάλλος primerno, spodobno, εἰς ἀφθονίαν παρέχω = ἀφθόνως. – pri števnikih: okrog, do; distributivno: po: εἰς δύο po dva, εἰς ὀκτώ osem mož drug za drugim, po osem mož.

ἐκ-καίω, at. ἐκ-κάω (gl. καίω) [poet. pt. aor. act. ἐκκέας] 1. izžigam, (po)palim. 2. nažigam, podkurim; pass. τῇ φιλονεικίᾳ (raz)vnemam se, ἐν τῇ ὀρέξει poželjivo se vnemam NT.

ἐκπρεπής 2, gen. έος 1. izvrsten, odličen, ἐν πολλοῖσι med mnogimi. 2. izreden, čezmeren παθεῖν.

ἐκτένεια, ἡ gorečnost, vnetost, ἐν ἐκτενείᾳ marljivo, vneto NT.

ἐκ-τρῑ́βω [fut. ἐκτριβήσομαι] 1. iztarem, izkrešem πῦρ; πέτρον ἐν πέτροισι krešem kamen ob kamnu, βίον bedno prebijem život, nesrečno končam življenje. 2. ion. in poet. odrgnem, iztrebim, uničim, zatrem; pass. poginem.

ἔλαφος, ὁ, ἡ [Et. iz eln̥-bhos, gl. ἐλλός iz ἐλν-; slov. jelen iz el-en-] jelen, košuta, ἔχων ἐλάφοιο κραδίην kdor ima jelenje srce, plašen.

ἐλαφρός 3 [Et. iz (e)ln̥gwhró-s, sor. nem. Lunge, (ime odtod, ker so pljuča lažja od drugega drobovja; tudi rusko lëg-koje, pljuča), sor. ἐλαχύς] 1. hiter, uren, ročen, gibčen, okreten, čil, čvrst, krepak ἡλικία, lahkooborožen = lat. expeditus. 2. lahek (opp. βαρύς), nenadležen πόλεμος, neznaten, majhen, slab λύσσα; ἐν ἐλαφρῷ ποιοῦμαί τι ne oziram (brigam) se mnogo na (za) kaj, οὐκ ἐν ἐλαφρῷ ποιοῦμαι vzamem zares, ženem si k srcu. – adv. ἐλαφρῶς lahko, brez truda, spretno ὀρχεῖσθαι.

ἐλ-λείπω 1. trans. notri zapuščam, ostavljam, opuščam, zanemarjam μηδὲν λέγων, τὸ μὴ οὐ πυθέσθαι; ἐμαυτῷ πολλά odrekam si. 2. intr. in pass. a) preostajam, zaostajam τινός, τινί, ἔν τινι, εὖ ποιῶν v povračevanju dobrot; b) manjkam, nedostajam, nimam česa, manjka mi; impers. ἐλλείπει μοί τινος manjka mi česa, ὧν ἐνέλειπε τῇ πόλει česar država ni imela; τὸ ἐλλεῖπον pomanjkanje, nedostatek, napaka, krivda.

ἐλπίζω [fut. ἐλπιῶ, aor. ἤλπισα, pf. ἤλπικα, aor. pass. ἠλπίσθην] 1. pričakujem, upam, nadejam se, zaupam, τῇ τύχῃ zanašam se na, z inf. fut., ὅπως, ὡς, ὅτι, NT ἐπί, εἴς τινα, ἐπί, ἔν τινι. 2. a) v skrbeh sem, bojim se inf. ali μή; b) slutim, mislim, menim z inf. praes. in aor.

ἐλπίς, ίδος, ἡ pričakovanje, nada, upanje, slutnja, skrb; bojazen, strah, ἔχω ἐλπίδα upam, ἐλπίς ἐστι σωτηρίας (na rešitev, sicer sledi inf. fut. ali aor. ali ὡς); NT εἴς τινα; εἰς ἐλπίδα ἔρχομαι, ἐλπίδα ἔχω ἔν τινι imam upanje (upam) na kaj, ἐλπίδας λέγω tolažim z nadami; αἱ ὑμέτεραι ἐλπίδες upanje na vašo pomoč, ἡ ἐλπὶς τοῦ ναυτικοῦ upanje na mornarico, ἐκτὸς ἐλπίδος, παρ' ἐλπίδα, ἀπ' ἐλπίδων proti pričakovanju.

ἐμ-βαίνω [gl. βαίνω, aor. ἐνέβην, ep. ἔμβην, cj. ἐμβέῃ, ἐμβήῃ, pt. pf. ἐμβεβαώς, poet. ἐμβεβώς, ep. 3 pl. plpf. ἐμβέβᾰσαν] 1. intr. a) stopim na (v) kaj, εἰς ναῦς, νηΐ, ἐν νηΐ na ladjo, ἵπποις, δίφροις, γῆς ὅρων na čigavo zemljo; pren. napotim se kam, lotim se česa, vzamem nase εἰς κίνδυνον, τῷ ἐπιτηδεύματι; b) stopam, hodim, grem po τινί; o konjih: potegnem, stopam, ἔμβητον naprej; pf. stojim na ἐπ' ἀπήνης, nahajam se v čem ἐν τοῖς δεινοῖς, pritrjen sem na čem κατά τι; c) prihajam odkod, stopim vmes (in oviram) ἀπό τινος. 2. trans. (aor. ἐνέβησα) spravljam, postavljam, nalagam na kaj μῆλα(v tmezi); εἰς φροντίδα spravljam v skrb.

ἐμ-βάλλω [gl. βάλλω; ep. aor. ἔμβαλον, inf. ἐμβαλέειν] I. act. 1. trans. a) vržem, mečem na (v) kaj νηὶ κεραυνόν, τινὰ πόντῳ, τινὰ χερσί τινος spravim v njegove roke (oblast), τὶ χερσίν dajem v roko, εἴς τι; εἰς ἔχθραν zasovražim, omrzim, πῦρ zažgem, πληγάς naložim mu udarcev, pretepem, ἅρμα εἴς τι poženem, ἵπποις χιλόν pokladam konjem, χαλινούς nataknem brzde, μοχλόν zapahnem, zaprem z zapahom, τὴν δεξιάν podam roko, χειρὸς πίστιν dam roko v poroštvo, obljubim, ψῆφον περί τινος glasujem, ῥῆμα vrinem, vstavim, λόγον περί τινος dam v posvetovanje, na razgovor, βουλὴν περί τινος ἔς τινα dam komu v posvetovanje; abs. τινί povem, razjasnim; b) o ladjah: zadenem z ladijskim rilcem (ἔμβολος); c) povzročim, navdam s, vzbudim φόβον, μένος, σθένος, μῖσος, νόσον, φιλοπραγμοσύνην. 2. intr. a) vržem se na kaj, lotim se česa, zgrabim, κώπῃ (tudi abs.) marljivo veslam; b) vderem, udarim, napadem ἔν τινι, ναυσί navalim na ladjevje; c) ναῦς ladja trči, zadene ob; d) ποταμός reka se izliva. II. med. mečem zase na kaj, ženem si k srcu, mislim na kaj φύξιν θυμῷ, εἰς τὸν νοῦν, vržem se na kaj, napadem.

ἐμ-μένω (μένω) 1. ostajam na, pri čem, vztrajam, ostajam zvest, držim se (zvesto) česa τινί, ἔν τινι. 2. trajam, trpim, ἐμμένει ἐμοί τι obdržim navado.

ἐμ-μέσῳ = ἐν μέσῳ.

ἐμ-παλάσσω zamotam, zapletem v kaj; pass. zamotam se v kaj ἔν τινι.

ἐμ-περιπατέω hodim vmes, okrog ἔν τισι NT.

ἐμ-πετάννῡμι razpenjam, razprostiram nad ἔν τινι.

ἐμ-πῑ́πτω [gl. πίπτω, aor. ep. ἔμπεσον] poet. ἐμπίτνω 1. a) padem v, na τινι, εἴς τι, ἐπί τι, ἔν τινι; b) padem na kaj, napadem, privršim (o vetru), vderem, pridrevim, planem v ὑσμίνῃ, προμάχοις, prederem αὐχένι ἰός. 2. pren. a) vpadem, napadem, zgrabim (o bolezni) εἴς τι, zadenem κακὸν οἴκῳ; b) zabredem, zaidem εἰς ἄτας, εἰς ἀνάγκας, λήθη πολλοῖς εἰς τὴν διάνοιαν pozabljivost se pojavi pri spominu mnogih, ἀθυμία ἐμπίπτει μοι malodušnost se me loti, ἔννοιά μοι ἐμπίπτει pride mi na um (misel), ἔπος θυμῷ spomnim se, λόγος ἐμπέπτωκέ μοι slišal sem novico; c) pridem na kaj (v govoru), ἐπειδάν τι τῶν Φιλίππου ἐμπέσῃ ako se kaj omeni, kar se tiče Filipa; d) loti se, obide, zgrabi me kaj δέος, χόλος, φόβος ἐς τὸ στρατόπεδον.

ἐμ-πλάσσω ion. [fut. ἐμπλάσω] vtisnem, prevlečem, zavijem v ἔν τινι.

ἐμ-ποιέω 1. naredim, vdelam, πύλας ἐν πύργοις vrata v stolpe; vtikam, vstavljam, vtihotapim χρησμὸν εἴς τι; χρόνους τινί pridobim čas zakaj. 2. pren. povzročim, vzbudim αἰδῶ τοῖς στρατιώταις, vnamem θάρρος, χρόνου διατριβήν povzročim zamudo, potrošim čas po nepotrebnem, τριβὴν πολέμῳ zavlačujem vojsko; ἐλπίδας navdam z; s sled. ὡς pripravim do prepričanja, prepričam, uverim.