Franja

προ-πέτομαι med. spredaj letim (pred kom).

προ-πῑ́πτω, προ-πίτνω ep. poet. 1. naprej padem, zrušim se, zvrnem se, padem v kaj, dam se obvladati. 2. pren. a) naprej se nagibam, sklanjam (pri veslanju), delam z velikim naporom; b) vržem se komu pred noge, ponižno prosim; c) prodiram, grem dalje.

προ-πομπεύω grem v slovesnem izprevodu pred kom τινός.

προ-πονέω 1. act. a) (po)prej delam, poprej se trudim, τῶν εὐφροσυνῶν pred zabavami, τὰ προπεπονημένα prejšnji napori; b) delam, trudim se za koga τινός. 2. med. sem v veliki stiski (nadlogi) γῆ.

προ-πορεύομαι d. p. naprej grem, potujem, τινός pred kom.

προπρο-κυλίνδομαι med. ep. 1. venomer, neprestano se valjam, zvijam se pred kom τινός (in ga prosim). 2. potikam se, klatim se vedno dalje.

πρό-πυλα, τά (πύλη) προπύλαια, τά 1. preddverje, dvor, lopa, veža pred templjem. 2. v Atenah: τὰ προπύλαια τῆς ἀκροπόλεως vhod k atenskemu gradu.

πρός, ep. προτί, ep. poet. ποτί [Et. iz idevr. proti = nasproti; nastalo iz προτj; n. pr. πρόσωπον iz προτjωπον; sor. slov. proti, protiven; gršk. προτί] A adv. zraven, povrhu, vrhu tega, razen tega, πρὸς δέ povrhu pa. B praep. I. z gen. 1. o prostoru: a) od, od (strani) … sèm: ὁ πρὸς Σάρδεων ἤλεκτρος (ki prihaja) iz S. = sardski, πρὸς Πλαταιέων od Platej sem; b) v bližini česa, ob, na, pri, εἰσὶ πρὸς θαλάσσης leže pri (ob) morju, νῆσοι πρὸς Ἤλιδος otoki poleg Elide, pri Elidi, πρὸς τοῦ ποταμοῦ na strani, kjer je reka; c) πρὸς μεσημβρίας z juga, južno, proti jugu, πρὸς ἄρκτου s severa, proti severu, οἰκεῖν πρὸς νότου; d) pri osebah: πρός τινος εἶναι, γίγνεσθαι stati na strani koga, stopiti na stran koga, biti njegov pristaš, πρὸς Διός εἰσι ξεῖνοι so pod Zevsovim varstvom, πρὸς Διός εἰρύαται θέμιστας varujejo po Zevsu, dobivši od njega nalog in oblast. 2. pren. od, od … sèm, a) izraža izvir, početek: od, po: πρὸς πατρός po očetu, οἱ πρὸς γένους, αἵματος rojaki, sorodniki; b) pri pass. in glagolih λαμβάνω, ἀκούω, πάσχω, ἄρνυμαι, μανθάνω itd.: od (= ὑπό): πρὸς Διὸς τιμὴν ἔχω, ἀκούω πρός τινος, ἔπαινον λαμβάνω πρός τινος, ἔρημος πρὸς φίλων zapuščen od prijateljev, διδάσκομαι πρός τινος, τὸ ποιεύμενον πρὸς Λακεδαιμονίων, μνήμη πρός τινος, πειθὼ πρὸς κακοῦ ἀνδρός; c) α.) po sodbi, po mnenju, na povelje, pred, v korist, v prid: μάρτυροι ἔστων πρὸς θεῶν μακάρων, δρῷμεν ἂν ἄδικον οὐδὲν οὔτε πρὸς θεῶν οὔτε πρὸς ἀνθρώπων ne pred bogovi ne pred ljudmi, πρὸς ἄλλης ὑφαίνω na povelje (v službi) druge; λέγω πρός τινος komu v korist, ἐλπίσας πρὸς ἑωυτοῦ τὸν χρησμὸν εἶναι da je zanj ugoden; β.) = primerno, pristojno, spodobno: ταῦτα οὐκ ἦν πρὸς τοῦ Κύρου τρόπου to ni bilo primerno (lastno) Kirovemu značaju, ἄτοπα λέγεις καὶ οὐδαμῶς πρὸς σοῦ kar ti nikakor ne pristoji, πρὸς κακῶν ἐστιν hudobnim pristoji, πρὸς λόγου ἐστίν stvari je koristno, πρὸς ἡμέων ἐστί za nas je ugodno, οὐ πρὸς ὑμετέρας δόξης τάδε to se ne ujema z vašo slavo, πρὸς δίκης οὐ στένεις po pravici; d) pri prošnjah in prisegah: pri (zaradi) πρὸς τῶν θεῶν, τὰ πρὸς θεῶν ὅσια kar je pri bogovih sveto, ἐλεήσατε πρὸς παίδων, γουνάζομαί σε πρὸς ἀλόχου, ἱκετεύω πρὸς τῶν θεῶν. II. z dat. 1. o prostoru: pri, pred, ob, na, blizu, βάλλω ποτὶ γαίῃ, ποτὶ πέτρῃ vržem na zemljo, ob skalo, πρὸς πέδῳ κεῖμαι na zemlji, πρὸς τριπλαῖς ἁμαξιτοῖς, τὰ πρὸς ποσί kar je pred nogami, najbližje; γίγνομαι, εἰμὶ πρός τινι ukvarjam se, bavim se (marljivo) s čim. 2. razen, poleg tega: ἄασάν μ' ἕταροί τε κακοὶ πρὸς τοῖσί τε ὕπνος in razen njih še spanje, πρὸς τῷ ἀθάνατος εἶναι ne glede na to, da je nesmrten, πρὸς τοῖς ἄλλοις poleg tega še, še razen tega, πρὸς τούτοις vrhu tega, mimo tega. III. z accus. 1. o prostoru: k, v, proti, na πρὸς ξόφον, πρὸς Ἠῶ, πρὸς ἑσπέραν, πλέω πρὸς οἶκον domov, διασωθῆναι πρὸς τὴν Ἑλλάδα v Grecijo, κακὰ πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα, εἶμι πρὸς τοὺς πολεμίους, λέγω πρός τινα, ὄμνυμι πρός τινα prisegam pri kom, μαρτυρέω πρὸς τοὺς δικαστάς pred sodniki, πρός τινά εἰμι bivam, mudim se pri kom NT. 2. o času: proti: πρὸς ἡμέραν proti jutru, ποτὶ ἕσπερα, πρὸς ὀλίγου za malo časa. 3. pren. a) o prijaznem ali sovražnem razmerju: nasproti, proti, v, na σπονδὰς ποιοῦμαι πρὸς βασιλέα, πολεμέω, μάχομαι πρός τινα, πρός δαίμονα proti volji boga, εὔνοια (φιλία, ἔχθρα) πρός τινα, εὐσεβὴς πρὸς τοὺς θεούς; b) proti, v primeri z πρὸς τὸ μέγεθος τῆς πόλεως, οὐδὲν τὰ χρήματα πρὸς ἀρετήν, ὁ ἔλεγχος οὐδενὸς ἄξιός ἐστι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, κοῖός τις ἀνὴρ δοκέοι εἶναι πρὸς τὸν πατέρα; c) po, v zmislu, zavoljo, zastran, glede na, kar se tiče, z ozirom na: βουλεύομαι πρὸς τοὺς καιρούς sklepam po razmerah, z ozirom na razmere, τὰ πρὸς τὸν πόλεμον kar se tiče vojske, vojne zadeve, τὰ Κύρου πρὸς ὑμᾶς Kirovo razmerje do vas, τὰ πρὸς θεούς kar se tiče bogov, razmerje do bogov, verske razmere, πρὸς τὰ πυνθάνομαι z ozirom na to, kar slišim, πρὸς ἐμαυτόν v sebi, θαυμάζω πρός τι čudim se čemu, κακὸς πρὸς αἰχμήν bojazljiv v boju, ἕτοιμος, χρήσιμος πρός τι; πρὸς τί čemu? zakaj? πρὸς τοῦτο, πρὸς ταῦτα zato; d) finalno: za, zaradi, k, v namen: λέγω πρὸς χάριν govorim komu na ljubo (po volji), πίνω πρὸς ἡδονήν zaradi slasti, po volji, καταλύω πρὸς τὸ δόρπον, παιδεύω πρὸς ἀρετήν, ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζητέω; e) adverb. πρὸς ἡδονήν rad, πρὸς ὀργήν v jezi, πρὸς καιρόν o pravem času, πρὸς πάντα vobče, sploh, πρὸς βίαν siloma, prisiljen, πρὸς φιλίαν prijateljsko.

προ-σάββατον, τό dan pred soboto, petek NT.

προσ-άγω [gl. ἄγω; fut. med. tudi s pas. pom., aor. Tuk. 2, 97 προσῆξα, adi. verb. προσακτέον] I. act. 1. trans. a) privedem, (pri)peljem, spravim kam τινά τινι, πρός τινα, βοσκήματα, τίς σε προσήγαγε χρεία; b) približam, pomaknem kam μηχανὰς τῇ πόλει; c) predstavim koga komu, storim, da kdo koga sprejme, pripravim avdijenco τινά τινι, πρὸς τὸν δῆμον οὐ προσῆγον niso peljali (poslancev) v narodno skupščino; pass. pridružim se komu, družim se s kom τινί; d) pri-, donašam θυσίας, δῶρα, φόρον; ὅρκον τινί prisilim (pripravim) koga do prisege; e) rabim, uporabljam ἀνάγκας, τόλμαν, φόβον strašilo, ἤπια μετὰ τὰ ἰσχυρά; f) postavljam pred koga, ponujam παροψίδας, priskrbim πάντα ἱκανά; g) povzročim πῆμα, ὄλεθρον; h) pripravim, naklonim koga k čemu; pass. pripravi, nakloni me kdo k čemu. 2. intr. približam se komu, potujem, grem, pomikam se naprej NT; πρὸς τὸ κέρας napadem od strani. II. med. 1. potegnem nase, spravim k sebi, pridobim koga zase, naklonim si, pridobim si koga τινά, συμμάχους; βίᾳ τινά podvržem si koga. 2. naklonim, silim, pripravim koga k čemu εἴς τι, σκοπεῖν.

προ-σείω stresam pred kom, pustim, da se spredaj vali (vsiplje) πλόκαμος, držim (vihtim) pred kom θάλλον, spravljam v strah, strašim φόβον.

προσ-έρχομαι d. m. (gl. ἔρχομαι) 1. prihajam, pristopam, prikorakam, približujem se, grem, lezem kvišku; obiskujem, stopim, grem nasproti komu, napadam τινί, τί, πρός τι. 2. obračam se h komu, prestopim h komu (o vojakih), pridružujem se komu. 3. lotevam se česa, udeležujem se česa, τῇ πολιτείᾳ ukvarjam se s politiko. 4. nastopam javno kot govornik, τῷ δήμῳ pred narodom; o denarju: dohajam.

πρόσ-θε(ν) [Et. sor. πρόσ(σ)ω iz προτ-jω] 1. adv. a) o prostoru: spredaj, naprej, εἰς τὸ πρόσθεν bolj naprej, dalje, τὰ πρόσθεν bojno ospredje, sprednja vrsta, četa, čelo, εἰς τὰ πρόσθεν na sprednji konec, εἰς τὰ πρόσθεν ἄγω imam rajši, bolj cenim, dajem prednost; b) o času: (po)prej, nekoč; rajši (s sled. ἢ πρίν), τὸ πρόσθεν poprej, ὁ πρόσθεν prejšnji, οἱ πρόσθεν predniki. 2. praep. z gen. pred, τὸ πρόσθεν τῶν ὅπλων prostor pred taborom.

προσ-καθέζομαι d. m. [fut. προσκαθεδοῦμαι] 1. usedem se pred kaj, sedim (taborim) pred čim, oblegam πόλιν. 2. marljivo se ukvarjam (bavim) s čim τινί.

προσ-καλέω 1. act. prikličem, pokličem, nagovorim τινά. 2. med. a) (po)kličem k sebi (na pomoč ali za pričo), pozovem kam εἴς τι NT; b) pos. pozovem pred sodišče, vložim tožbo proti komu, zatožim, εἰς δημοσίαν δίκην podam (naperim) proti komu javno (državno) tožbo, τινός zaradi česa.

πρόσκλησις, εως, ἡ poziv pred sodišče.

προσ-κῡνέω [fut. προσκυνήσω, aor. pt. προσκυνήσας, aor. poet. προσέκυσα] padem pred kom na kolena, pokleknem pred kom in poljubljam tla pred njim, pri-, poklanjam se komu do tal, častim, molim (na kolenih), prosim NT.

προσ-πῑ́πτω (gl. πίπτω) in poet. προσ-πίτνω padam v kaj 1. padam pred koga (na kolena), poklekam pred kom, kleče prosim, rotim τινί, τινά; obešam se komu okoli vratu, pritečem, pribežim, pridružim se h komu τινί. 2. drevim nad koga, naskočim, napadam, lotim se; o ladjah: pristanem (k bregu). 3. zadenem na koga, naletim na, zabredem v, nastopim, dogodim, zgodim se; o glasu: razširim se, pridem komu do ušes.

πρόσσο-θεν adv. ep. = πρόσθεν pred seboj.

προσ-τάσσω, at. -ττω [plpf. 3 pl. pass. ion. προσετετάχατο] 1. postavim pred koga, razvrstim poleg τινά τινι, πρός τι, ἔς τι; a) pri-, dodelim Ἰνδοί προσετετάχατο Φαρναζάθρῃ, prištevam med koga πρός τινι, ἐμαυτὸν πρός, ἐπί τινι stopim, prištevam se h komu; b) postavim v bojni red, προστεταγμένος v bojni red postavljen; c) postavim koga za kaj τινὰ ἄρχοντα, poverim komu kaj, pooblastim koga; d) postavim koga črez kaj, postavim na čelo τινὰ ἐπί τινι; pass. stojim na čelu, zavzemam prvo mesto. 2. odredim, določim, ukažem, zapovem, naročim, zahtevam (da kdo kaj naredi) τί τινι, inf., acc. c. inf.; ἵππον ukažem služiti v konjenici; pass. προστάσσομαι ukaže, zapove se mi kaj, ὑπό τινος, τινί od koga, ὥσπερ προσετάχθησαν kakor jim je bilo ukazano, τὸ προσταττόμενον, τὰ προσταχθέντα, τὸ προστεταγμένον zapoved, povelje, τὰ προσταχθησόμενα ukazi, ki se pričakujejo.